Dịch virus Corona

Dịch virus Corona khởi phát tại Vũ Hán, thủ phủ tỉnh Hồ Bắc - Trung Quốc.

Phát sinh chủng loại coronavirus mới (2019-nCoV)

Bài chi tiết: Coronavirus mới (2019-nCoV)

Thông tin hệ gen
2019-nCoV genome.svg

Tổ chức bộ gen (nhấn vào để mở rộng)

ID hệ gen theo NCBIMN908947
Kích cỡ hệ gen30473 cặp base
Năm2020

Hình vẽ mô phỏng một virion của 2019-nCoV.

Chủng virus mới gây ra các trường hợp đã được xác nhận, 2019-nCoV là chủng thứ bảy trong họ coronavirus được biết đến có khả năng lây bệnh cho người, với trình tự bộ gen được báo cáo là giống từ 75 đến 80% so với trình tự bộ gen của SARS-CoV và có sự tương đồng với các chủng coronavirus lây nhiễm ở loài dơi.[31][32]

Các chuỗi trong bộ máy di truyền của betacoronavirus ở Vũ Hán có sự tương đồng với các chủng betacoronavirus tìm thấy ở dơi; tuy nhiên, virus này, so với các loại coronavirus khác như coronavirus gây ra Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (virus SARS) và coronavirus gây ra hội chứng hô hấp vùng Trung Đông (virus MERS), thì có sự khác biệt về mặt di truyền.[33] Giống như SARS-CoV, chủng virus thuộc dòng B của Beta-CoV.[34]

Ít nhất năm bộ gen của coronavirus mới đã được cô lập và thông báo.[33][35][36] Năm bộ gen của virus đã được phân lập bao gồm BetaCoV/Wuhan/IVDC-HB-01/2019, BetaCoV/Wuhan/IVDC-HB-04/2020, BetaCoV/Wuhan/IVDC-HB-05/2019, BetaCoV/Wuhan/WIV04/2019, và BetaCoV/Wuhan/IPBCAMS-WH-01/2019. Thông tin này do Viện Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh do Virus Quốc gia thuộc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Trung Quốc (CDC), Viện Sinh học Mầm bệnh và Bệnh viện Kim Ngân Đàm Vũ Hán công bố.[33][37][38] Trình tự RNA của virus dài khoảng 30 kbp (30 000 cặp bazơ).[33] Các bộ gen này chỉ ra rằng coronavirus mới này khác biệt về mặt di truyền với các coronavirus khác đã biết trước đó, như các coronavirus liên quan đến Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS-CoV) và Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS-CoV).[33] Giống như SARS-CoV, nó là thành viên của Beta-CoV dòng B.[39]

Các nghiên cứu đã phát hiện chủng 2019-nCoV ký sinh trong người thông qua thụ thể ACE 2, giống hệt virus SARS.[40][41]

Nguồn gốc lây truyền

Đồ thị dạng bán logarit trên đã chứng minh được rằng các ca nhiễm mới và số người tử vong trong mùa dịch này thuộc pha tăng trưởng (exponential phase).

Nguồn động vật hoang dã tự nhiên của 2019‐nCoV và vật chủ trung gian truyền 2019-nCoV sang người vẫn chưa được xác nhận.[42] Tuy nhiên, rất có thể nguồn nguyên thủy của virus này là dơi.[32] 33 trong số 585 mẫu động vật thu được từ chợ chỉ ra chứng cứ của 2019-nCoV.[43]

Các nghiên cứu về phát sinh chủng loại của 2019-nCoV kiểm tra lịch sử tiến hóa của virus này và các mối quan hệ của nó với các loài sinh vật khác. Một báo cáo vào ngày 22 tháng 1 năm 2020 từ Đại học Bắc Kinh, Đại học Y học cổ truyền Trung Hoa Quảng Tây, Đại học Ninh Ba và Học viện Công nghệ Sinh học Vũ Hán (武汉生物工程学院) so sánh khuynh hướng sử dụng codon của 2019-nCoV với người, dơi, gà, nhímtê tê và 2 loài rắn,[44] và họ kết luận rằng "rắn là nguồn động vật hoang dã có thể nhất của 2019‐nCoV" để sau dó truyền sang con người.[44][45][46] Tuyên bố này gây tranh cãi rộng khắp: một số người cho rằng nguồn phải là dơi và vật chủ trung gian, chim hay thú, không phải rắn (do rắn là động vật biến nhiệt, không giống như người là động vật hằng nhiệt),[47][48] trong khi những người khác sử dụng dữ liệu tái tổ hợp và khuynh hướng sử dụng codon SARS/MERS đã bác bỏ lý luận này. Sự kiện tái tổ hợp có lẽ đã xảy ra trong dơi.[49]

Một bài báo trước công bố được cập nhật phát hành ngày 23 tháng 1 năm 2020 trên bioRxiv từ các thành viên của Viện Virus học Vũ Hán, Bệnh viện Kim Ngân Đàm Vũ Hán, Đại học Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh tỉnh Hồ Bắc gợi ý rằng 2019-nCoV có lẽ có nguồn gốc từ dơi, do phân tích của họ chỉ ra rằng ở mức bộ gen tổng thể thì 2019-nCoV là 96% đồng nhất với coronavirus dơi nhận dạng năm 2013.[50]

Một bài báo qua bình duyệt của Domenico Benvenuto et al. mô tả cây phát sinh chủng loài được dựng lên từ 15 trình tự bộ gen tổng thể sẵn có của 2019-nCoV và 12 trình tự bộ gen tổng thể tương tự cao sẵn có trong ngân hàng gen (5 từ SARS, 2 từ MERS và 5 từ Coronavirus tựa SARS trên dơi). Phân tích bộ gen chỉ ra rằng nucleocapsid và spike glycoprotein có một số vị trí chịu áp lực chọn lọc dương. Lập mô hình tương đồng chỉ ra một số khác biệt phân tử và cấu trúc nhất định giữa các virus. Cây phát sinh chủng loài chỉ ra rằng 2019-nCoV tụ hợp đáng kể với trình tự coronavirus tựa SARS trên dơi, trong đó có quan hệ họ hàng gần gũi nhất với trình tự coronavirus tựa SARS trên dơi cô lập từ loài Rhinolophus sinicus năm 2015, trong khi phân tích cấu trúc phát hiện các đột biến ở Spike glycoprotein và nucleocapsid protein. Các tác giả cho rằng 2019-nCoV là một coronavirus khác biệt với virus SARS, có lẽ đã được truyền từ dơi hay vật chủ khác cung cấp khả năng lây nhiễm sang con người.[51]

Dịch tễ học

2019-nCoV được phát hiện tại thành phố Vũ Hán, miền Trung Trung Quốc, vào tháng 12 năm 2019. Theo các báo cáo khoa học, virus có nguồn gốc từ động vật hoang dã, truyền sang người nhờ buôn bán động vật hoang dã và các khu chợ tươi sống. Virus này lan sang các tỉnh khác của Trung Quốc vào đầu và giữa tháng 1 năm 2020, do giao thông di chuyển rất nhộn nhịp trong dịp Tết Nguyên Đán. Các trường hợp mắc ở nước ngoài bắt đầu được phát hiện, khách du lịch quốc tế chính là nguồn mang bệnh.

Đặc điểm

Sự lây truyền

Sự nhân giống của một con coronavirus.

Số ca được xác nhận ở Trung Quốc đại lục theo báo cáo hàng ngày
của Ủy ban Y tế Quốc gia Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa[52]()
     
16-01-2020

45
17-01-2020

62
18-01-2020

121
19-01-2020

198
20-01-2020

291
21-01-2020

440
22-01-2020

571
23-01-2020

830
24-01-2020

1.287
25-01-2020

1.975
26-01-2020

2.744
27-01-2020

4.515
28-01-2020

5.974
29-01-2020

7.711
30-01-2020

9.692
31-01-2020

11.791
01-02-2020

14.380
02-02-2020

17.205
03-02-2020

20.438
04-02-2020

24.324

Virus corona chủ yếu lây lan qua các giọt bị văng ra trong không khí khi một cá nhân bị nhiễm bệnh ho hoặc hắt hơi trong phạm vi khoảng 3 foot (0,91 m) đến 6 foot (1,8 m).[53][54][55] Trong số 41 trường hợp ban đầu, hai phần ba có tiền sử tiếp xúc với Chợ bán buôn hải sản Hoa Nam.[56]

Số sinh sản cơ sở R0

Khả năng lây lan virus giữa người với người khá đa dạng, có người mắc nhưng không truyền virus, có người lại có khả năng truyền bệnh cho nhiều người.[57] Số sinh sản cơ sở R0[58] để truyền virus từ người sang người ước tính là từ 2 đến 4 (R0=2÷4). Con số này có ý nghĩa: trong quần thể người, một người mới nhiễm có khả năng truyền virus cho bao nhiêu người và khiến họ mắc mới. Như vậy, theo như các báo cáo hiện nay, một người mắc chủng coronavirus này có thể lan truyền cho 4 người khác.[59]

Dấu hiệu và triệu chứng

Các triệu chứng của 2019-nCoV. Có báo cáo virus tồn tại trong cơ thể người nhưng không gây triệu chứng.[60]

Các triệu chứng được báo cáo gồm sốt trong 90% trường hợp mắc bệnh,[3] mệt mỏi và ho khan trong 80% trường hợp,[3][61] 20% bị khó thở và suy hô hấp chiếm 15%.[26][61][62] X-quang ngực đã tiết lộ các dấu hiệu ở cả hai phổi.[26][62] Dấu hiệu sống nhìn chung là ổn định vào thời điểm nhập viện của những bệnh nhân.[61] Các xét nghiệm máu thường cho thấy số lượng bạch cầu thấp (giảm bạch cầu và giảm bạch cầu lympho).[3]

Phòng ngừa và điều trị

Phòng tránh

Camera hồng ngoại được lắp đặt tại ga đường sắt Vũ Hán để kiểm tra nhiệt độ cơ thể của hành khách trước khi họ lên tàu.

2019-nCoV chưa có thuốc điều trị hoặc vắc-xin đặc hiệu, mặc dù những nỗ lực để phát triển chúng đang được tiến hành.[238][239] Các triệu chứng của nó bao gồm sốt, khó thở và ho,[240] được mô tả là "giống như cúm".[241] Để ngăn ngừa nhiễm trùng, WHO khuyến cáo "rửa tay thường xuyên, che miệng và mũi khi ho và hắt hơi [và] tránh tiếp xúc gần với bất kỳ ai có triệu chứng bệnh hô hấp (như ho và hắt hơi)."

Mặc dù không có phương pháp điều trị cụ thể đối với coronavirus nói chung ở người, CDC Hoa Kỳ cung cấp lời khuyên chung chung rằng một người nhiễm bệnh có thể làm giảm các triệu chứng của họ bằng cách uống thuốc cúm thường xuyên, uống nước và nghỉ ngơi.[242] Một số quốc gia yêu cầu mọi người báo cáo các triệu chứng giống cúm cho bác sĩ của họ, đặc biệt nếu họ đã du lịch đến Trung Quốc đại lục.[243]

Vắc xin

Một số tổ chức trên thế giới đang nghiên cứu vắc-xin cho bệnh này. Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) đang hy vọng có thể thử nghiệm vắc-xin cho người vào tháng 4 năm 2020.[244][245] Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Trung Quốc (CCDC) đã bắt đầu phát triển vắc-xin chống lại coronavirus mới và đang thử nghiệm hiệu quả của thuốc đối với bệnh viêm phổi.[246][247] Liên minh đổi mới phòng chống dịch bệnh CEPI đang tài trợ cho ba dự án vắc-xin[248] và hy vọng sẽ có vắc-xin trong các thử nghiệm vào tháng 6 năm 2020 và được phê duyệt và sẵn sàng trong một năm. Đại học Queensland tại Úc đã nhận được 10,6 triệu đô la tài trợ từ CEPI để phát triển một nền tảng vắc-xin "kẹp phân tử".[249][250][251] Moderna đang phát triển vắc-xin mRNA với sự tài trợ của CEPI.[252][253] Dược phẩm Inovio nhận được tài trợ từ CEPI và thiết kế vắc-xin trong hai giờ sau khi nhận được trình tự gen.[254] Vắc-xin này đang được sản xuất để có thể thử nghiệm đầu tiên trên động vật.

Điều trị

Bác sĩ mặc bộ quần áo sạch thăm khám bệnh nhân tại bệnh viện Vũ Hán.

Công nghệ sinh học Vir có trụ sở tại San Francisco đang đánh giá xem các kháng thể đơn dòng (mAbs) được xác định trước đó có hiệu quả chống lại virus hay không.[255]

Gilead Science đang thảo luận tích cực với các nhà nghiên cứu và bác sĩ lâm sàng tại Hoa Kỳ và Trung Quốc về sự bùng phát coronavirus Vũ Hán đang diễn ra và việc sử dụng remdesivir như một phương pháp điều trị.[256] Các loại thuốc kháng virus khác cũng có thể được sử dụng để điều trị, bao gồm indinavirsaquinavirlopinavir/ritonavir và interferon beta.[257][258][259]

Viện Khoa học Trung Quốc đã chọn ra 30 loại thuốc để thử nghiệm, bao gồm các loại thuốc đã có, thuốc Đông y và sản phẩm tự nhiên có hoạt tính sinh học. Đây chưa phải là các loại thuốc dùng để chữa bệnh, nhưng được chọn ban đầu như các dạng thuốc "ứng viên" nhằm thử nghiệm.[260]